Gan Jacob Morris

Fel y dywed Dafydd Iwan un tro ÔÇÿMaeÔÇÖr wlad hon yn eiddo iti a miÔÇÖ oÔÇÖr De iÔÇÖr Gogledd ac o F├┤n i Fynwy mae CymruÔÇÖn frith o dafodieithoedd gwahanol. Ond ers dod iÔÇÖr brifysgol maeÔÇÖn si┼Ár bod yr amrywiaeth yng ngeirfa eich cyd-fyfyrwyr wedi peri penbleth i chi ar fwy nag un achlysur. Weithiau, pan fydd dwy dafodiaith yn cwrdd, gall sgwrs troiÔÇÖn aneglur lle nad ywÔÇÖr naill un naÔÇÖr llall ohonoch yn deall eich gilydd yn iawn. O ganlyniad, byddwch yn chwerthin yn ysgafn er mwyn osgoiÔÇÖr lletchwithdod rhyngoch. Felly, dyma gyngor i chi ar sut i ymgodymu a rhai o eiriau tafodieithol y byddwch yn si┼Ár o glywed tra yn fyfyriwr yn y brifysgol.

A ÔÇô┬á ÔÇÿAsiffeta!ÔÇÖ (Gogledd-orllewin):Defnyddir y gair hwn gan un o gymeriadau enwocaf oÔÇÖr gyfres CÔÇÖmon Midffild, Mr Picton. Yn gymeriad syÔÇÖn fyr iawn ei amynedd, yn aml fe glywn floedd o ÔÇÿAsiffeta!ÔÇÖ pan fydd rhywbeth oÔÇÖi le ac wedi ei wylltio iÔÇÖr byw. Gair i gall, peidiwch fentro ├ó dweud wrth Gog fod nad ydych yn gweld CÔÇÖmon Midffild yn ddoniolÔǪma nhw bron yn addoliÔÇÖr peth!

B- Bigitan (De-orllewin): Pan fydd awydd gennych i boenydio neu brofocio eich ffrind, brawd neu chwaer gan fod dim byd gwell i wneud, gan geisio eich gorau glas i fynd ar ei nerfau.

C ÔÇô Co*t (Caernarfon) :Na, nid rheg moÔÇÖr gair hwn. Yn hytrach, yn fodd gwresog o gyfarch cyfaill yn iaith y Cofi ac maeÔÇÖn si┼Ár dymaÔÇÖr unig le yn y byd lle maeÔÇÖr gair hwn yn briodol yn y fath cyd-destun.

CH ÔÇô Chwil (Gogledd):Wedi i chi fwrwÔÇÖr dre i brofi noson drom ar y ddiod feddwol, mi fyddwch chi yn ÔÇÿchwilÔÇÖ.

D ÔÇô┬áÔÇÿDweÔÇÖ (Sir Benfro):I bawb arall yng Nghymru defnyddiwn y gair ÔÇÿddoeÔÇÖ. Weithiau maeÔÇÖn hawdd meddwl fod gan bobl Sir Benfro iaith ei hun aÔÇÖr ffordd orau o gofio acen pobl y sir yw drwyÔÇÖr dywediad ÔÇÿwedd hiÔÇÖn wer yn y cwed dweÔÇÖ syÔÇÖn golygu mewn Cymraeg Safonnol ÔÇÿRoedd hiÔÇÖn oer yn y coed ddoeÔÇÖ, syÔÇÖn cyfleu acen dra unigryw’r ardal hon.┬áDD ÔÇô Ddaru (Gogledd-ddwyrain):ÔÇÿFe wnaeth ef/hi/nhwÔÇÖ. Dyma dafodiaith ardal Conwy yn bennaf, ond weithiau fydd rhai yn gollwng yr ÔÇÿDdÔÇÖ, felly mae ÔÇÿAruÔÇÖ cystal cyffredin.

E ÔÇô ÔÇÿEscob DafyddÔÇÖ (De):Gair i ddefnyddio pan fydd rhywbeth yn mynd oÔÇÖi le, ac rydych wedi gwylltio a drysu.

F ÔÇô ÔÇÿyn Feddw goclsÔÇÖ (De):Wedi meddwiÔÇÖn dwll fel nifer o fyfyrwyr ar gr├┤ls y GymGym dros y flwyddyn. Dyma stad feddwol o fath gwahanol le na fydd person yn cofio fawr ddim oÔÇÖr noson gynt ac maeÔÇÖr cur pen a ddaw wediÔÇÖr noson drom yn ddigon i droi dyn yn t-total am weddill ei oes.

FF ÔÇô ÔÇÿFfiliÔÇÖ (De-Orllewin):Gair arall am ÔÇÿMethuÔÇÖ yw hwn. Er enghraifft ÔÇÿDwi ffili aros i fynd i Clwb nos Sadwrn.ÔÇÖ

G ÔÇô┬áÔÇÿGleiÔÇÖ (De-orllewin):Gair syÔÇÖn dueddol o gael iÔÇÖw leisio yng Ngorllewin Cymru, defnyddir yn aml gan y cantor ÔÇÿThe Welsh WhispererÔÇÖ fydd pob perfformiad ar lwyfan yn cynnwys bloedd o ÔÇÿOdw gleiÔÇÖ.

NG ÔÇô ÔÇÿNgwash iÔÇÖ (Gogledd):Dyma ddywediad fydd person h┼Àn yn defnyddio fel gair o gysur i berson yn iau na hwy ei hun, ac maeÔÇÖn ddywediad a ystyrir yn annwyl iawn.

H ÔÇô ÔÇÿHambonÔÇÖ (De-Orllewin)ÔÇÖ: Rhywun syÔÇÖn hanu o berfeddion cefn gwlad y Gorllewin ac syÔÇÖn amaethwr wrth reddf. Mae ei wrth ei fodd yn ei gynefin gyda chaeau gwastad, arogl tail yn ei ffroenau ac yn aelod gweithgar o gangen yr YFC lleol. Tra bydd dynoliaeth, fe fydd amaethuÔǪac hambons.

I ÔÇô ÔÇÿIesgyrn DafyddÔÇÖ (De-orllewin):Dyma air caiff iÔÇÖw leisio fel rheg syÔÇÖn arwydd fod rhywbeth wedi gwylltio dyn yn llwyr. Defnyddir y gair hwn er mwyn osgoi defnyddio enwÔÇÖr Arglwydd mewn ofer.

J ÔÇô ÔÇÿJosgynÔÇÖ(Gogledd):Os mai hambon sydd yn y De-orllewin, josgyn ywÔÇÖr brid Gogleddol. MaeÔÇÖn amaethwr iÔÇÖr carn ac yn hoff beintÔǪneu ddau wedi diwrnod o weithioÔÇÖr tir.

L ÔÇô ÔÇÿLapanÔÇÖ (De):Yn debyg iawn i glebran, dymaÔÇÖr weithred o siarad yn ddi-ddiwedd o fore gwyn tan hwyr. Fydd person syÔÇÖn lapan yn dueddol o fod yn uchel ei gloch ac yn hoff glywed llais ei hun.

LL ÔÇô ÔÇÿLlyffantaÔÇÖ (Ynys M├┤n):Cerdded o gwmpas heb wisgo’n ddigonol mewn oerni. Debyg ei fod yn arfer sydd wedi peidio ├ó bod y dyddiau hyn, er ar un adeg pan fyddai plant yn chwarae mewn llofft heb wres ynddi yn hytrach na swatio dan y dillad yn eu gwelyau, byddent yn cael gorchymyn i “beidio ├ó llyffanta”.

M ÔÇô┬á ÔÇÿMynaffarniÔÇÖ (De):Gair arall oÔÇÖr de syÔÇÖn arwydd o berson sydd wedi syrffediÔÇÖn llwyr.

N ÔÇô ÔÇÿNainÔÇÖ (Gogledd):Bydd pobl yn y De yn dueddol oÔÇÖi galw nhwÔÇÖn ÔÇÿMamguÔÇÖ. Maen nhwÔÇÖn gogyddion o fri ac o bosib dyma bobl orauÔÇÖr byd.

O ÔÇô ÔÇÿOglaÔÇÖ(Gogledd):Mewn Cymraeg Safonol dywedir ÔÇÿarogliÔÇÖ ac yn y De, dywedir gwynto.

P ÔÇô ÔÇÿPwdreddÔÇÖ (De):Person diog syÔÇÖn dda i ddim.

PH ÔÇô ÔÇÿa phecyn bwydÔÇÖ:Nid ywÔÇÖr gair ÔÇÿpecynÔÇÖ o reidrwydd yn air syÔÇÖn perthyn i un rhan o Gymru yn benodol, ond dyma frawddeg mae nifer o athrawon a phlant ar draws Cymru yn hoff o ynganu cyn mynd ar drip ysgol ÔÇÖCofiwch got law a phecyn bwydÔÇÖ.

R ÔÇô ÔÇÿRysgol (Gogledd):Golyga hyn ÔÇÿYr YsgolÔÇÖ. Os ydych erioed wedi darllen un o nofelau clasuron y Gymraeg ÔÇÿUn nos Ola LeuadÔÇÖ gan Caradog Pritchard, mi fyddaiÔÇÖr gair hwn yn gyfarwydd i chi.

Rh ÔÇô Rhewl (De-Orllewin):Heol, ffordd neu l├┤n ac mae yna lwyth ohonynt yng Nghaerdydd.

S ÔÇô Sopan (Gogledd):Gair am ferch gas iawn, ast.

T ÔÇô Tycli (De):Gair yn berthnasol i Gwmtawe syÔÇÖn golygu ÔÇÿi wisgoÔÇÖ.

TH ÔÇô┬á

U ÔÇô Uffach (Canolbarth):Pan fydd rhywbeth yn ofnadwy.

W ÔÇô┬á ÔÇÿWesÔÇÖ (De-orllewin):I bawb arall golygaÔÇÖr gair hwn ÔÇÿoesÔÇÖ. Dyma air syÔÇÖn rhan annatod o eirfaÔÇÖr Gorllewin Gwyllt.

Y ÔÇô ÔÇÿYffach golsÔÇÖ (De-orllewin):Ceir ymdeimlad fod gan y Cymry amryw o eiriau ar gyfer rhegi ac fe ddefnyddir ÔÇÿEscob DafyddÔÇÖ yn yr un modd.