Geiriau gan: Alexa Price
Mae Dydd G┼Áyl Dewi Sant yn cael ei ddathlu yng Nghymru pob blwyddyn ar Fawrth y Cyntaf. Dathliad o’r nawddsant Dewi Sant ydy Dydd G┼Áyl Dewi, yn ogystal ├ó dathliad o ddiwylliant a thraddodiadau Cymraeg. Yn aml, mae Dydd G┼Áyl Dewi yn ein hatgoffa ac yn sicrhau ein bod ni yn ÔÇÿgwneud y pethau bychain’ – wholesome iawn, yndi? Does dim ots o le yn y wlad rydych chi’n dod, dwi’n si┼Ár bod gennym ni i gyd atgofion cynnes a thebyg o wisgo lan yn ein gwisgoedd traddodiadol (wedi addurno efo cenhinen bedr neu genhinen, wrth gwrs!) i fynd i’r ysgol fel plant bach. O fwyta’r cawl i’r name tags yn ein hetiau bach du, mae’r atgofion yn rhai i gofio. Er yr holl ffß╗│s sydd yn mynd mewn i ddathlu’r diwrnod, mae rhai ddim wir yn adnabod hanes hollbwysig ein Nawddsant. Felly, pwy oedd Dewi Sant?
Yn anffodus, mae’r wybodaeth sydd gennym ni ar Dewi Sant a’i fywyd yn brin iawn. Ganwyd yng ngogledd Sir Benfro, ac yn ├┤l yr hanes, cafwyd ei eni o dras frenhinol: ei fam yn lleian a’i thad yn fab i dywysog Ceredigion, Ceredig. Dydyn ni ddim wir yn si┼Ár o ran y dyddiad cafwyd ei eni, neu’r dyddiad bu Dewi’n marw, ond yn ├┤l s├┤n rhywbryd rhwng 462 ac 589 OC oedd o. Yn ystod ei hamser, gwnaeth o gyfrannu at greu cymunedau crefyddol ar ei deithiau o gwmpas y wlad. Er bod yna sawl chwedl yn cynnwys Dewi Sant a’i hanes, yr un fwyaf poblogaidd ydy’r chwedl a bu’n disgrifio Dewi Sant yn pregethu yn Llanddewi Brefi. Ar ├┤l i sawl yn y gynulleidfa rhannu eu bod nhw ddim yn gallu ei weld o, bu Dewi’n rhoi ei hances ar y llawr a chododd y ddaear o dan ei draed i sicrhau bod pawb yn gallu ei weld, cyn i golomen wen glanio ar ei ysgwydd. Dywed rhai mae symbol o’i sancteiddrwydd o Dduw oedd hwn. Yn ├┤l yr hanes, ÔÇÿgwnewch y pethau bychain’ oedd geiriau olaf Dewi Sant cyn iddo farw;
“Arglwyddi, frodyr a chwiorydd, byddwch lawen a chedwch eich ffydd a’ch cred, a gwnewch y pethau bychain a welsoch ac a glywsoch gennyf i.”
Er ei sancteiddrwydd, bu Dewi Sant dal yn cyfarch y gynulleidfa i gyd, yn eu hannog nhw a’u haddysgu nhw. Bu Dewi yn adnabod pawb yn gyfartal ac yn deg, yn cynnal ei garedigrwydd wrth bregethu am grefydd. Ffigwr hynod o bwysig yn ddatblygiad crefydd yng Nghymru oedd Dewi Sant, yn atgofio pobl i gadw at reolau ac i ymarfer Cristnogaeth. Mae Dydd G┼Áyl Dewi yn ddathliad o’i gyflawniadau.
Er fy mod i ddim yn grefyddol iawn, dwi dal yn mynd ati i ddathlu Dydd G┼Áyl Dewi pob blwyddyn. Mae Dydd G┼Áyl Dewi yn rheswm i gymryd rhan yn draddodiadau’r Cymry. Fel plentyn, dwi’n cofio gwisgo lan pob blwyddyn i gymryd rhan yn yr Eisteddfod Ysgol, dathliad mawr sydd yn digwydd yn ysgolion ar draws y wlad. Er nid yr Eisteddfod Genedlaethol oedd hon, mae yna atgofion braf gen i sydd yn amrywio o ddawnsio gwerin efo fy ffrindiau, i ennill cadair yr Eisteddfod ym Mlwyddyn 6 ar ├┤l sgwennu stori frawychus o dan lysenw. Mond wy Pasg nes i ennill, ond diwrnod i’r brenin oedd hi si┼Ár!
Yng Nghymru, mae gennym ni bwydydd traddodiadol i fwyta ar Ddydd G┼Áyl Dewi, megis pice ar y maen, bara brith, cawl (lysh!), ac ati. Does dim byd yn well na dathlu efo’r bwydydd yma, wir! Pice ar y maen boeth? Count me in! Mae ÔÇÿna wir deimlad cynnes sydd yn dod efo dilyn traddodiadau’r wlad, felly pam na?
Blwyddyn yma rydw i wir wedi joio gweld yr holl cennyn pedr o gwmpas dinas Caerdydd. Er dwi’n deall mae dathlu bod y Gwanwyn yn cyrraedd maen nhw, ac nid ar gyfer Dydd G┼Áyl Dewi, mae ‘na deimlad mor gartrefol o weld nhw o gwmpas. Dwi byth wedi gweld cymaint ohonyn nhw, yn enwedig ym Mharc Bute!
Ia, mae Dydd G┼Áyl Dewi yn ein cyrraedd ni pob blwyddyn, ond mae hi wastad yn ddiwrnod i gofio, yndi? Er bod ein Cymru ni yn wlad fach, mae’n braf gweld pawb yn dod at ei gilydd i ddathlu ein gwisgoedd, bwydydd, a’n hanes efo ein gilydd, rhywbeth a thyle bod yn bwysig dros ben i ni sydd yn byw ym Mhrif Ddinas y wlad!
